Hier alweer de voorlaatste aflevering van mijn column op de site van WriteNow!.

Het is lastig om te beginnen met schrijven. Tenminste, dat vind ik. Soms heb ik tijd en zin om te schrijven, maar dan heb ik geen idee waar het over moet gaan. Ik schrijf dan een beetje onzin op, denken op papier, of ik schrijf helemaal niets en zit al heel snel op Facebook. Het is niet makkelijk.

Maar zo kan het ook opeens andersom zijn: je hebt helemaal geen tijd om te schrijven, maar je hebt zo'n fijn idee dat je wel móét gaan typen, anders is het weg en zit je weer naar die knipperende cursor te kijken. Veel mensen noemen dat moment 'inspiratie', maar echt, als je erop gaat zitten wachten komt het nooit.

Handiger is om het begin een beetje te forceren. Met een eerste zin is de tweede zin al makkelijker. Wat ik zelf vaak moet doen, is mijn innerlijke redacteur uitschakelen. Ik ben heel kritisch op wat ik schrijf. Dat is een goede eigenschap, maar als je je eerste zin al afkeurt voor je een tweede hebt, krijg je nooit een verhaal af. Als het huis eenmaal staat kan je, met een beetje voorzichtigheid, best de eerste steen eruit peuteren zonder dat het huis instort. Maar je hebt die eerste steen wel nodig.

Wat mij ook helpt is om af en toe op papier te typen. Bij de kringloopwinkel heb ik een ouderwetse typemachine gekocht (maar dan wel een hele hippe oranje-rode), waarop ik soms beginnetjes maak. Het voordeel is dat je die eerste steen dan niet weg kan halen, je moet gewoon verder gaan. Bij het overtypen op de computer kan je er altijd nog wat anders van maken, maar dan heb je tenminste iets.

Maar ook als je verder bent kan het nog wel eens tegenzitten. Je hebt je huis en je bent niet tevreden, maar je durft er niet in te gaan hakken, want dan stort het in en ben je al je werk kwijt. Daar heeft de computer gelukkig een hele handige functie voor: kopieer je bestand, zet er een 2 achter en ga met een gerust hart slopen. Ik heb soms wel vijf versies van een verhaal, gewoon omdat het voelt als opnieuw beginnen zonder leeg papier, en dat voelt fijn.

Een laatste vastloper voor mij is vaak de naam van mijn personage. Ik wil dat die goed is. In een kort verhaal is een personage vaak niet meer dan zijn naam, dus moet die ook wel goed gekozen zijn. Gelukkig zijn er meer mensen op zoek naar namen: er zijn talloze sites voor jonge moeders en vaders die op zoek zijn naar een naam voor hun kind. Zelf ben ik erg fan van Apartebabynamen.nl, omdat je daar grafiekjes kan zien met populariteit door de jaren heen. Als ik wil dat mijn personage 22 is, kan ik even opzoeken of de naam geloofwaardig is voor zijn geboortejaar.

Het zijn die kleine dingen waarmee je jezelf over de streep trekt om verder te gaan aan je tekst. En ze zijn ook heel persoonlijk. Maar misschien heb je er iets aan. Het gaat er tenslotte om dat je een tekst wil schrijven.

Omdat we nog aan het begin van de maand zitten hoeven mijn stukjes nog niet zo diepgravend te zijn, vind ik. Vandaag daarom eerst maar eens een korte schets van de digitale mogelijkheden voor boeken. Deels tipte ik het zondag al in het Engels aan, maar een uitgebreider overzicht in het Nederlands lijkt me wel welkom.

Zoals met alle digitale formaten heb je een apparaat nodig om e-books tot je te nemen. Bij muziek heb je aan de welbekende mp3 an sich helemaal niets; je zal er toch echt een computer, mp3-speler of fancy cd-speler voor nodig hebben. Zo werkt het ook bij digitale boeken, hoewel fabrikanten van digitale boeken vaak doen geloven dat je geen ePubs kan openen op je pc. De programma's daarvoor zijn inderdaad wat zeldzamer, maar als je het met Adobe Digital Editions probeert zal het je wel lukken.

Het eerste formaat is dus al genoemd: de ePub. Een ePub is eigenlijk niets meer dan een verzameling HTML-bestanden in een zip-compressie. Een offline website in een digitaal pakje dus. Je kan niet echt alles doen met een ePub wat je ook met HTML kan doen, want je hebt bijvoorbeeld geen muis op een e-reader, maar in basis werkt het hetzelfde. ePub is hard bezig om een standaard te worden (als het dat al niet is) en wordt geprezen omdat het een formaat is dat zich goed kan aanpassen aan het apparaat waarop het wordt afgespeeld. Een e-book in ePub formaat heeft een lettergrote die door de gebruiker zelf wordt ingesteld. Dat, en het feit dat elke e-reader een andere schermgrote heeft, maakt dat een ePub-boek geen vast aantal pagina's heeft. Die flexibiliteit gaat ten koste van opmaakmogelijkheden, waardoor het formaat vrijwel ongeschikt is voor poëzie. Maar voor romans en andere lappen tekst is ePub een goede oplossing. Er kunnen zelfs plaatjes in.

Wie graag de macht houdt over de opmaak van zijn e-book kan terecht bij PDF. PDF is een formaat dat door drukkers en vormgevers wordt gebruikt omdat het er op elk apparaat hetzelfde uitziet. Een PDF is een soort digitale afdruk: het is zo onveranderlijk als een papieren printje (tenzij je diep in de buidel tast voor goede software). Het voordeel van PDF is dus dat je precies weet op welke plaats je regel wordt afgebroken, hoe groot je pagina is, welk lettertype er wordt gebruikt, hoeveel pagina's je bestand heeft; allemaal zaken die je bij ePub niet hebt. Het nadeel is weer dat PDF's niet goed te lezen zijn op apparaten met kleine schermpjes: je moet dan veel inzoomen en heen en weer schuiven.

Boeken(- en internet)gigant Amazon heeft een eigen formaat e-books die je alleen op hun Kindle kan afspelen. En andersom: de Kindle is de enige e-reader waar je geen ePubs op af kan spelen. Het is een poging om piraterij (die veel gebruik maakt van ePub) tegen te gaan, maar tegelijkertijd ook om een volledig gecontroleerde omgeving te creëren. Er zijn gevallen bekend waar Amazon boeken van apparaten van klanten verwijderde omdat de uitgeverij het boek niet meer wilde verkopen. (Stel voor: "dingdong, goedemorgen, wij zijn van Selexyz en volgens ons systeem heeft u X van Y in de kast staan, mogen wij die terug?" of nee erger: X van Y verdwijnt gewoon uit je boekenkast zonder enig bericht.)

Als je écht helemaal los wil gaan met alle functies van de tablet, kan je een app van je e-book maken. Let wel: een app werkt niet op alle platformen: wat je voor iOS bouwt, draait niet op Android en ook Windows is weer een ander verhaal. Bovendien zijn er talloze e-readers met zwartwit-schermen waar je de app wel kan vergeten. Deze onverlichte schermen kunnen zichzelf niet snel genoeg verversen om de toeters en bellen die je graag in een app zou willen stoppen aan te kunnen. Een ander nadeel van dit soort e-books is dat ze heel erg duur zijn om te produceren en zeker in Nederland is het lastig om binnen één platform genoeg kopers te vinden. Anthos probeert het zoals zondag gezegd dapper, met Alles ruikt naar chocola van Sidney Volmer en Gelukkig zijn we machteloos van Ivo Victoria, maar zelf zie ik er niet de toekomst in. Misschien meer daarover later.

Er bestaan nog talloze andere e-bookformaten, maar dit zijn wel de meest gebruikte.

_Zoals gezegd komen er drie Engelse blogposts op Seblog. Ze horen bij het vak The Digital Book en zijn ook op dit weblog te lezen._

As you may have noticed, we live in quite an interesting time regarding publishing. As the digital revolution evolves, new publishing forms are coming up. At this point we can not yet say which format we will be using for publishing over ten or twenty years. New publishing formats are rising as well: in search for new standards, every format has a chance of becoming it.

At this moment, ePub is doing a great job in becoming the standard for e-books. Other types of publishing, such as journalism, are more likely to use HTML websites and mobile apps. A Dutch example of a news medium that uses a native app is the television broadcaster NOS. NOS uses an app for both Android and iOS, which provides a list of recent articles, as well as video's, that are also published on their website. Another example is the Dutch newspaper NRC, who launched the iPad-only app NRC Reader. In this app subscribed users get eight articles a day from the original newspaper, that aren't published on the NRC website.

But apps are also used for more bookish publications. A few Dutch publishers have experimented with publishing novels as e-books in app-format. Examples of these are Alles ruikt naar chocola by Sidney Volmer and Gelukkig zijn we machteloos by Ivo Victoria, both published for iPad by Anthos. Those apps contain the text of the paper novel, as well as movies of the authors reading the text and other extra's like music files that where mentioned in the novel and short stories that aren't in the paper version.

But is it really necessary to create a native app to publish these novels? Not for the novel itself. The given examples are enriched with extra's to make use of the unique capabilities of the tablet, but those remain extra's: they don't belong to the text itself. Publisher Jason Pontin says that native apps are not necessary for publishing text. By running a game or a service like Facebook, one wants to take advantage of the device's CPU in order to render the service. But in case of text and photo's, sometimes with a movie, the web browser does a great job. Thus, HTML is the future of publishing, Pontin says among others.

The advantage of HTML is that it's not tethered to any service, like Amazon's Kindle-formats. Also, HTML is already a standard: almost all devices can read it. By leaving the pages on a web server, it's also easy to have your content up to date. An ePub, once downloaded, can not be automatically updated. In some environments, such as Apple's iBook Store, the reading application takes care of the updates in ePub: when there is a new file, the application will download it right away. Many e-readers, however, have not such an option.

But that last point isn't really the problem of ePub, it's the problem of connectivity. A HTML file can also be loaded onto a device that is not connected to the internet. For keeping your HTML files up to date you still need that connection to the server. The only difference is that we're used to HTML as a format that is downloaded for just one reading session. In a world with always connected devices and everlasting bandwidth, HTML reading could be an option, but unfortunately that's not the case right now.

Another problem of a server connected reading model, is that the publisher should keep the files of the publication up to date, at all time. An advantage of HTML is that you can style your publications yourself, but the styling has to be kept up to date, so that it matches todays aesthetic and technical standards. A reader reading an old book, will forgive the publisher on style, since he has no options to update it. A HTML page, however, can be updated and so it has to.

The paper book is a very fixed form, as Florian Cramer points out. You can always pick up and read it: the technology to access a paper book will never be outdated, it is just there. In that way, it stands opposite to the web, where every page is created when asked for and therefore changes a lot. Thus HTML, as part of the web, is not really a useful format for preserving texts, as the electronic equivalent of a book. For texts that we want to preserve we should take another format with less maintenance work.

An offline HTML file could also be used for preserving data, but for that purpose, ePub is a more efficient format. The ePub-format contains very clean HTML, in a very basic way that does not require much maintenance. Also, the compression of ePub makes it a better choice for offline storage and reading.

So, let's use online HTML for reading the e-news and ePub for reading the e-books.

Hij is er weer, de WriteNow!-column! Je vindt hem op de site van WriteNow!.

Het valt me op dat jonge schrijvers vaak van roman-schrijven dromen, maar ondertussen korte verhalen schrijven. Het korte verhaal is dan het opstapje naar het grote verhaal. Gek eigenlijk, want een roman is een heel andere tak van sport.

Ik heb gehoord dat Maartje Wortel, winnaar van Write Now! 2007, ook met dat verschil worstelde. Met haar verhalenbundel Dit is jouw huis kreeg ze veel aandacht, mede omdat ze er de Anton Wachterprijs voor het beste literaire debuut mee won. Voor haar tweede boek, Half mens, was iedereen veel strenger: het was immers haar tweede boek. Onterecht, vond Maartje, want het was pas haar eerste roman.

Toch worden korte verhalen en romans in elkaars verlengde gezet. Hoeveel verhalenwedstrijden zijn er wel niet, waarbij de winnaar een roman mag uitgeven? Bij Write Now! win je gelukkig gewoon een MacBook, dat is onpartijdig. En boekenbonnen, daar mag je helemaal zelf van weten wat je ervoor koopt.

Goed, punt gemaakt, een kort verhaal is geen korte roman. Maar wat is een kort verhaal dan wel? Er zijn schrijvers die het aan elkaar schrijven, kortverhaal, om zo nog duidelijker aan te geven dat het hier niet om een korte roman gaat. Er zijn ook schrijvers die het een zkv noemen (zeer kort verhaal, tot ongeveer 220 woorden) of espressofictie (25 tot 60 woorden, probeer dat maar eens). Je moet er van houden.

De fijnste manier om naar een kort verhaal te kijken is de metafoor die Ton Rozeman gebruikt in zijn boek Korte verhalen schrijven. Dat boek heb ik puur voor die metafoor gekocht (die ik eigenlijk al in de boekhandel ontdekte). In de rest van het boek werkt hij de metafoor nog verder uit, maar dat heb ik nog niet gelezen. De metafoor die hij gebruikt is de metafoor van de foto, met het fotografiecliché 'een foto zegt meer dan duizend woorden.'

Zoals een foto meer zegt dan duizend woorden, zo zegt een verhaal van 1000 woorden ook meer dan duizend woorden. Een goed kort verhaal suggereert meer dan het vertelt. Je krijgt bij een kort verhaal het gevoel dat je even een inkijkje krijgt in een veel grotere wereld, die je net als het interessant begint te worden weer verlaat. (Spannend!)

Een roman is totaal anders. Een roman is meer een web van verhaallijnen die door elkaar draaien, losser en vaster, maar aan het eind (meestal) weer bij elkaar komen. In een roman heb je de tijd om een personage volledig uit te werken, of in ieder geval meer dan in een verhaal. Een kort verhaal heeft geen epische voorgeschiedenis nodig.

Natuurlijk zijn dit regeltjes die je vooral weer moet vergeten als je gaat schrijven. Maar gooi ze niet volledig weg, hou ze in je achterhoofd. Want iets maakt jouw tekst een tekst, en dat is dat je tekst op andere teksten lijkt. Dan is het goed om te weten hoe die andere teksten er uit zien. Succes.

Zoals jullie misschien wel weten heb ik vorig jaar de Nijmeegse voorronde van de schrijfwedstrijd WriteNow! gewonnen. En daarom hebben ze me nu gevraagd om, bij wijze van PR-stunt, een serie columns te schrijven voor hun website. De eerste staat online en is hier te lezen. Daar zijn natuurlijk ook de columns van de anderen te lezen.

De originaliteit van de tekst, daar beoordeelt de jury van Write Now! de inzendingen op. 'Een tekst is origineel als het thema origineel is,' staat er onder het reglement te lezen. Dat is een mooie uitspraak, maar het legt niet uit wat originaliteit nou eigenlijk is. Hoe doe je dat, origineel schrijven?

Laten we een poging doen. Om een origineel thema te pakken te krijgen, zou je je eigenlijk in de bibliotheek moeten opsluiten. Daar lees je alle boeken die er ooit geschreven zijn en van elk boek schrijf je het thema op. Na vele jaren studeren hoef je alleen nog maar een thema te verzinnen dat nog nooit gebruikt is en zie daar: je hebt een origineel thema.

Helaas is dit geen haalbaar plan. Er zijn in de wereld zo verschrikkelijk veel verhalen geschreven, die kan je nooit allemaal lezen. En dat hoeft ook niet: na een maand lezen in de bibliotheek zal je opvallen dat veel boeken hetzelfde thema hebben. Waar is de originaliteit gebleven?

Er zijn twee betekenissen van originaliteit. Veel mensen zien in originaliteit iets wat nog niet eerder is gedaan. Het moet vernieuwend zijn, anders heb je er niets aan, dan hadden we net zo goed een oud boek kunnen lezen. Maar originaliteit betekent meer dan dat. Origineel heeft met 'origine' te maken, met oorsprong. Een originele tekst vindt zijn oorsprong in een schrijver. Het betekent dus gewoon dat een tekst die jij schrijft, origineel is. Je hoeft daar niet heel moeilijk voor te doen, je moet gewoon iets schrijven. Als dat lijkt op iets wat iemand anders al heeft geschreven maakt dat niet uit.

Ik ga zelfs een stapje verder: je bent zelfs origineel als je af en toe iets van een ander steelt. Citeer een auteur die je mooi vindt, laat een van je personages een tekst uit een mooi liedje zingen of hergebruik de opbouw van je favoriete verhaal gewoon. Het is namelijk onmogelijk om onorigineel te schrijven. Zo liet schrijfdocent Kenneth Goldsmith zijn studenten een verhaal schrijven met zo veel mogelijk stukken tekst van anderen. Het was verbazingwekkend om te zien hoe anders elke tekst was geworden: elke student had nog steeds een eigen stijl. Probeer het zelf maar.

De schrijver die jij bent, is de combinatie van alle teksten die je hebt gelezen, alle muziek die je hebt geluisterd en alle beelden die je hebt gezien. Jij bent degene die dat liedje zo mooi vindt dat je het gebruikt in je tekst, jij vindt die ene opbouw nou eenmaal een goede opbouw. Dus stop met krampachtig zoeken naar een origineel onderwerp en begin met schrijven. Maak er gewoon een mooi verhaal van, dat werkt veel beter.

Gisteravond reageerde Jaap Stronks in de uitzending van De kunst van het maken (vanaf 34:45) op de ideeën van Rob Wijnberg om een nieuwe krant te beginnen. De nieuwe krant moet volgens Wijnberg meer reflecteren op het nieuws en meer vanuit de auteurs worden gevuld, in plaats van het nu gebruikelijke inspelen op de actualiteit. Niet meer wat is er gebeurd? maar wat wil ik vertellen? wordt het begin van een nieuw artikel. Leuk idee, ik ben benieuwd.

Stronks' belangrijkste stelling in zijn tv-column is dat men tegenwoordig de sociale netwerken heeft om nieuws te vergaren, zodat de krant overbodig is. We lezen via Twitter, Facebook en Google+ (ehm?) wat onze omgeving heeft gedeeld, wat er interessant is in de wereld en daarmee hebben we eigenlijk alles al. Het filter dat we gebruiken om de enorme hoeveelheid informatie die op het web zweeft behapbaar te maken wordt tegenwoordig gevormd door onze sociale omgeving. Exit krantenredactie.

Maar wacht, nog even niet naar het oud papier graag. Wat krijg je zoal binnen via de sociale media? De betere stukken zijn geschreven door mensen die ervoor betaald worden om ze te schrijven. Die mensen hebben daarmee meer tijd, dus meer ervaring, voor het vergaren van informatie en het schrijven van teksten. We gaan niet betalen voor iemand die er een potje van maakt. Als de krant verdwijnt, waar blijven de goede stukken dan?

Kijk, dit stuk lees je waarschijnlijk ook omdat je het via de sociale media bent tegengekomen en ik word er ook niet voor betaald om het te schrijven. Maar juist daarom zal je dit stuk ook betrappen op spelfouten, minder fraaie zinnen en ook gewoon op inhoudelijke mankementen, dingen waar ik simpelweg nog niet genoeg over na heb gedacht voor ik ze opschreef. Door het toevoegen van een redactie is er een eerste lezer die vóór de publicatie feedback kan geven, zodat de mening beter gevormd wordt en beter wordt opgeschreven.

Bovendien, als je alleen maar leest wat je sociale omgeving je inbrengt krijg je ook nooit iets anders te horen. Wie tekent de verhalen op die in het buitenland gaande zijn? Wie bedient je nog van een standpunt waar je niet om hebt gevraagd, maar die je wel aan het denken zet? Alleen maar sociale media gebruiken zet je in een isolement, misschien geen sociaal isolement, maar wel een opinie-isolement.

Nou stelt Stronks niet letterlijk dat de krant kan vertrekken. Het is meer zijn toon die het lijkt te zeggen. Hij heeft gelijk: het is vreemd dat kranten anno nu nog steeds aan het experimenteren zijn op het internet, terwijl ze er eigenlijk al helemaal thuis zouden moeten zijn. Waarschijnlijk onderkent hij het nut van een goede redactie ook wel. Maar toch, dat vertrouwen op de sociale media als filter, het lijkt me niet genoeg.

Ik ben het eens met Wijnbergs oude visie – het nieuwe heb ik nog niet helemaal doorgrond – een krant moet zich niet meer concentreren op het vluchtige nieuws, dat lezen we wel op internet. Daar zijn websites als Nu.nl, maar ook de sites van de kranten zelf voor. Waar het op papier (en in de digitaal toegezonden betaalde bestanden) om gaat, zijn de achtergronden en de diepere artikelen. Ik las net weer een interessant stuk uit de krant van woensdag. Een goede krant is ook na een week nog interessant.

Daarmee is wat mij betreft dus niet het sociale netwerk de filter voor mijn informatie, maar een groep mensen die ik daarvoor betaal. Of die informatie nu op papier of op een scherm verschijnt: ik betaal voor die filter. En daarmee heeft een krant wat mij betreft bestaanswaarde.