Bij de verdwijning van het boek als object

In het begin van de geschiedenis van het boek, was het boek en de tekst één ding. Wie een kopie van een bepaalde tekst wilde ging met het origineel naar een kopiist, die hem voor je overschreef. De eigenaar van het boek was de eigenaar van de tekst. De drager en de inhoud liepen naadloos in elkaar over.

Met de uitvinding van de drukpers veranderde die verhouding. Omdat er veel exemplaren van één boek werden gedrukt, werd een boek minder een uniek object. Dat veroorzaakte een splitsing van inhoud en drager: meerdere mensen konden hetzelfde boek gelezen hebben, maar toch fysiek andere boeken in de kast hebben staan.

Door de scheiding van inhoud en drager kwam er ook een scheiding in het eigendom: de drager is eigendom van de lezer die het boek gekocht heeft, de inhoud ervan is eigendom van de auteur en later de uitgever. (In het begin waren er alleen drukkers en auteurs, de uitgever kwam wat later.)

Toen kwam de digitale wereld. In de digitale wereld is het boek als object afgeschaft: alleen de inhoud is nog over, de drager is vervangen door een apparaat om op te lezen. Voor de handel in boeken is dat lastig: niet langer verkoop je het fysieke ding, maar puur de inhoud ervan. En die pure inhoud is door anderen makkelijk te verspreiden zonder tussenkomst van de uitgever.

Het gevolg is dat uitgevers en soortgelijke bedrijven op zoek gaan naar een eigen baai in de grote zee van het internet. Amazon is zo'n baai, waarin men boeken kan kopen en lezen, en Kindle is hun schip. Op de Kindle kan je alleen boeken van Amazon lezen en digitale boeken van Amazon zijn alleen te lezen op een Kindle. Door de duidelijk afgebakende baai kan Amazon beter in de gaten houden waar de boeken heen drijven en ze zo nodig terughalen.

Want dat kan Amazon: toen een uitgeverij bezwaar maakte tegen het verspreiden van een bepaald boek via de Kindle, verwijderde Amazon niet alleen het boek uit de winkel, maar ook van alle apparaten waar het boek al op stond.

Waar in de Middeleeuwen het bezit van het boek al vrijwel gelijk stond aan het bezit van de tekst, is in het digitale tijdperk het bezit van het boek volledig weg. Het boek is een dienst voor het apparaat dat we kopen, we bezitten er helemaal niets meer van.

We hebben het papier nog.