Wat mij opvalt is dat Ivo Niehe onder vuur ligt. Opeens vindt iedereen hem een zak. Wat heeft de beste man misdaan? Hij heeft live in een uitzending van Pauw en Witteman vertelt hoe goed hij die avond was in het theater. Het ging ongeveer zo:

Tja Ivo, als je iets niet moet doen, is het jezelf de hemel in prijzen, want daar kunnen we hier in Nederland niet zo goed tegen. Dat was de arme man even vergeten. Hij zat waarschijnlijk al dagen in Frankrijk en op het moment dat hij gefilmd werd kwam hij zo van het podium gelopen. ('Ik heb de bloemen nog, dan weet je dat het gebeurd is.') Wie in zo'n toestand een interview afgeeft is al snel overenthousiast over zichzelf.

Maar bij Ivo komt daar nog iets bij. Ivo is namelijk gewend om alles de hemel in te prijzen. Bij het aankondigen van een interview moet hij altijd eerst haarfijn uitleggen hoe geweldig de geïnterviewde is en hoe groot de eer is dat de Tros TV Show (dat wil zeggen: Ivo Niehe) diegene heeft mogen interviewen.

Bij Marco Borsato vraagt hij: 'Het lijkt wel of alles wat jij professioneel aanraakt meteen goud wordt, hè?' (Waarna Marco het afzwakt.) 'Maar goed, het is een grootse carrière.' (Waarna Marco het weer nuanceert.) Hij kondigt de mannen van Basta aan als 'het ronduit opzienbarende programma' dat 'misstanden aan de kaak stelt op een genadeloos spectaculaire humoristische manier'. 'Het zijn absoluut geniale programmamakers,' zegt hij even later.

Zo prijst hij dus zijn gasten de hemel in. Het enige verschil met zijn optreden in Pauw en Witteman is dat hij al zijn lof nu direct op zichzelf kan afvuren, omdat hij nu zelf de geïnterviewde acteur is. Volgens mij is in zijn ogen iedereen die eens op tv is geweest zonder zijn programma al geweldig genoeg om in zijn programma te komen. En dit was zijn moment van faam zonder de TV Show. Geef hem eens ongelijk.

Maar zijn interviewkwaliteiten laten wensen over. De werkwijze van Niehe: eerst een compilatiefilmpje maken over het leven van de geïnterviewde, met veel persoonlijke details die zó persoonlijk zijn dat je ze eigenlijk niet echt hoeft te weten, om dan vervolgens de persoon zelf te confronteren met de persoonlijke details en voortdurend naar de bekende weg vragen. Zie zelf:

Nu Ivo is ontmaskerd, kunnen we hem eindelijk van de buis gooien. Hij interviewt op deze teenkrommende ook diverse buitenlandse gasten. Wat moeten die wel niet van Nederlanders denken? De plaatsvervangende schaamte verlamt me altijd zodanig dat ik gewoon niet meer kán zappen. De TV Show is een fuik. Ik denk dat dat de enige reden is waarom ze nog kijkers hebben.

Dat Ivo zelf totaal niet denkt aan stoppen blijkt uit het slot van de aflevering met Basta. De mannen geven aan dat ze een tweede seizoen van hun programma eigenlijk helemaal niet zien zitten. Ze worden bekender, dus ze kunnen niet alles meer doen zonder herkend te worden. Maar stoppen? Daar wil Ivo niets van horen. 'Ik zou zeggen, doe nog een poging, nog één seizoen moet kunnen.' Ja Ivo, nog één seizoen moet kunnen.

De Nieuwe Bijbelvertaling begint, zoals bekend, met de volgende woorden:

In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water. God zei: 'Er moet licht komen,' en er was licht.

Sommige mensen zien dit als het begin van de wereld. Hier schept God de substantie, alles wat er is in de wereld en vanaf hier begint de tijd. Tegenwoordig gaan ook veel mensen daar tegenin: er was een oerknal die de wereld maakte. In dit stuk wil ik laten zien dat deze tekst en die oerknal elkaar niet uitsluiten.

In principe is de tekst in tegenspraak met datgene waarvan de wereld van gemaakt is: substantie. Substantie bestaat per definitie op zichzelf en is nooit voortgebracht door iets anders. Als substantie geschapen zou zijn door God, zou de substantie niet meer op zichzelf staan en dus geen substantie meer zijn. De enige manier waarop substantie dus echt zijn kan, is door zijn eigen oorzaak te zijn. God is zijn eigen oorzaak, God is alle substantie.

Als God alle substantie is, zit God in alles. Dat moet een geruststellende gedachte zijn voor gelovigen: God zit overal in. In de tafel, je computer, maar ook jijzelf bent onderdeel van God. God is immers de wereld. God is ook de oorzaak van alles, maar daarmee ook het gevolg van alles. God is het ene moment dat op het andere volgt. God is de oneindige kettingreactie van de dingen die gebeuren.

In zoverre 'weet' God dus ook wat er gaat gebeuren. Elke volgende gebeurtenis is immers de uitkomst van een rekensom van alle natuurwetten bij elkaar. Daarmee is het, hoewel voor ons onmogelijk, volkomen voorspelbaar wat er gaat gebeuren, zelfs eeuwen van te voren. Door de wetmatigheid van de wereld is God dus gedetermineerd.

Als God zijn eigen oorsprong is en oneindig bestaat, dan kan hij de aarde niet hebben geschapen zoals in Genesis 1 wordt beschreven. God is immers zelf de aarde, het universum en alles eromheen. Als God oneindig is, moet ook de wereld oneindig hebben bestaan en zullen bestaan.

Om deze contradictie op te lossen pak ik er graag een vertaling bij van prof. Ellen van Wolde, die bij haar oratie deze vertaling van Genesis 1 verdedigde:

In het begin waarop God de hemel en de aarde scheidde, en de aarde ongegrond was en zonder fundament, en duisternis over de diepte lag, en Gods adem zwevende was over de wateren, sprak God: 'Er zij licht'.

Deze tekst spreekt over 'Het begin waarop God sprak', met enkele bijzinnen. In deze tekst is er dus geen sprake van een absoluut beginpunt waarop God ging scheppen. God was er al, en toen hij voor het eerst sprak zei hij: 'Er zij licht'. En vanaf daar benoemt hij de rest van de wereld.

Voor 'Er zij licht' was de kettingreactie van de wereld al bezig. Dat laat ruimte open voor theorieën als die van de oerknal. De oerknal zelf zal ook een oorzaak hebben, gezien de oneindigheid van de tijd en de oneindigheid van God. Dat de tijd nog oneindig door zal lopen is makkelijker in te denken dan dat de tijd zonder begin altijd al heeft bestaan, maar als het ene denkbaar is is het ander het ook.

Maar wat is dan de scheppingsdaad? Van Wolde vertaalt het woord bara niet met 'scheppen' maar met 'scheiden'. Het onderscheid is de basis van taal: door dingen te onderscheiden van elkaar krijgt het betekenis. Het meest basale onderscheid is die tussen licht en duisternis. God begon dus met het onderscheiden van zichzelf.

Het onderscheiden gebeurt niet in de fysieke wereld van de kettingreactie. Het onderscheid bestaat in het denken van de mensen. Als God alles is, zit de mens daarbij. Dankzij de mens, die dingen is gaan onderscheiden en benoemen, heeft God de wereld gescheiden en betekenis gegeven. Genesis 1 gaat dus niet over het begin van de wereld, maar over het begin van de betekenis en het begin van de taal.

Vandaag had ik de onweerstaanbare drang om een boek te kopen. Een nieuw boek, eentje met een lekkere vormgeving en een goede auteursnaam en uitgeverij. Zo'n boek waarvan je van te voren denkt dat het een heel goed boek is, waar door het automatisch al een beter boek is. Maar daarbij mocht het boek niet duurder zijn dan 14 euro, want meer had ik niet bij me en de bankpas lag nog thuis. Dat was expres, want anders geef ik teveel geld uit. Je moet jezelf een beetje in bedwang houden als je weet dat je graag dingen koopt.

Uiteindelijk probeerde ik een keuze te maken tussen _Elementaire deeltjes_ en _De mogelijkheid van een eiland_ van Michel Houellebecq (spreek uit: _welbek_). Een tijdje terug stond er een vak aangekondigd over het werk van Houellebecq, maar die heb ik niet gekozen, omdat ik geen zin had in de zoveelste zeventiende-eeuwse vergeten Fransoos. Maar toen ik hoorde dat het om een verguisde hedendaagse schrijver ging die inmiddels geëmigreerd was naar Ierland, heb ik _De kaart en het gebied_ gekocht en gelezen. En dat was heel vermakelijk. Vandaar dat ik nu weer een boek van hem wilde kopen. Qua titel zou ik eerder _De mogelijk van een eiland_ kopen. _Elementaire deeltjes_ vind ik wat saaier, zeker naast de rijkheid van _De mogelijkheid van een eiland_, die ook beter rijmt met _De kaart en het gebied_ en _De wereld als markt en strijd_ (ik hou niet van economie, dus die viel af). Toch heb ik bij nader onderzoek voor _Elementaire deeltjes_ gekozen. Het zit zo. Zowel in het verhaal zelf als op de flaptekst van _De kaart en het gebied_ wordt verwezen naar _Elementaire deeltjes_. Voor de verwijzingen in het verhaal moet je zelf maar _De kaart en het gebied_ gaan lezen, maar de flaptekst is makkelijk te citeren:

De beste Houellebecq sinds _Elementaire deeltjes_. - Martin de Haan op _www.hofhaan.nl_

In eerste instantie zou je denken: dit is dus een goed boek. Het is niet zomaar goed, het is zelfs de beste. Maar eigenlijk zegt de flaptekst van _De kaart en het gebied_ dat je beter _Elementaire deeltjes_ kan kopen. Het is immers de beste sínds _Elementaire deeltjes_. Als een schrijver de boeken A B C D E en F schrijft, en iemand (in dit geval de vertaler: verdacht) zegt dat F de beste is sinds C, dan wil dat sowieso zeggen dat je D en E niet hoeft te gaan lezen. Het beste kan je C gaan lezen, want die is beter dan F. Maar eigenlijk zegt dit alles niets over A en B, misschien zijn die wel ook steengoed, zo niet beter. Het geval wil dat _De mogelijkheid van een eiland_ tussen _Elementaire deeltjes_ en _De kaart en het gebied_ in zit. _De wereld als markt en strijd_ komt daar nog voor, dus daarover is eigenlijk geen waardeoordeel bekend. Ik denk dat ik op grond van de flaptekst van _De kaart en het gebied_ kan opmaken dat ik een goede keuze heb gemaakt met _Elementaire deeltjes_.

Gisteravond besloot ik iets voor half één dat de tijd van nachtbraken nu wel weer voorbij mocht zijn en dat ik naar bed ging. Ik draaide nog wat muziek bij de afwas en sloot goedgehumeurd de dag af. Tot ik iets zag vliegen, waarvan ik al direct zag dat het een hangend achterlijf had. En jahoor, er bleek een wesp in mijn kamer te zitten.

Gewapend met elektronische vliegenmepper ging ik hem te lijf. Voorzichtig, kijken, stapje, kijken, stapje, helemaal terug naar de hoek, kijken, kijken, stapje, terug. Ondertussen maakte de wesp zwierige bewegingen langs mijn plafond. Favoriete plekjes waren daar waar ik hem net niet kon zien. Hier en daar had ik toe kunnen slaan, vaak durfte ik net pas te laat.

Toen hij op de leidingen van de verwarming zat sloeg ik echt toe: met de mepper bracht ik hem een schok toe, tzzk, en hij viel. Dan moet je snel zijn, want elektrische meppers doden alles groter dan een mug niet meer, maar zorgen alleen voor een tijdelijke verlamming. Ik zocht tussen de schoenen onderaan de leidingen, maar kon hem niet vinden. Net toen ik een schoen verschoof, vloog hij alweer op. In één pas stond ik weer aan de andere kant van de kamer. Ik besloot de deur open te doen, zodat hij naar de gang kon, dan kon ik slapen.

Toen verhevigde de strijd, ik probeerde hem opnieuw te zappen en naar de deur te begeleiden. De wesp had echter andere plannen en begon nog sneller rondjes te maken langs het plafond. Toen hij op mijn lamp zat, sloeg ik nog eens toe. Met uitgestrekte arm de mepper naar voren, snel, maar de wesp was sneller: via een duikvlucht vloog hij tegen mijn arm aan, maar mijn reflex was snel genoeg om niet gestoken te worden. Toen stond ik zelf op de gang, met de wesp nog in de kamer.

Verandering van strategie. Met de deur open en alle lichten in de kamer uit (daarom zitten deurknopjes bij de deur), probeerde ik de wesp naar de gang toe te lokken. Toen het twee uur 's nachts was gaf ik echter ook dat plan op. Vanaf de gang viste ik mijn kamerjas en een handdoek uit de kamer, waarmee ik een schild maakte, zodat ik onder het bed vandaan mijn slaapmatje kon pakken. Ik stelde de strijd uit naar de volgende morgen.

Terwijl de wesp weer tot rust kwam, probeerde ik moeizaam een nachtrust op te bouwen. Dat ging extra lastig door de lampen in de gang, waarvan een paar de hele nacht aan blijven, en de dichtstbijzijnde alleen als er iets bewoog. Uiteindelijk sliep ik tot kwart voor zes. Ik heb nog nooit zo dicht bij mijn bed gekampeerd. Via mijn iPhone zocht ik op dat de zon dezer dagen pas om 6:09 op zou komen. Om tien voor zes zag ik in het washok al een waas van licht verschijnen. Ik besloot het erop te wagen: ik deed de kamerdeur open.

Hoewel ik het niet echt had verwacht, was ik opgelucht dat de wesp me niet meteen bij het openen van de deur al aanviel. Opnieuw had ik de kamerjas als harnas aangetrokken. Ik klikte het licht aan. Nergens een wesp te bekennen. Als er film muziek was geweest, was het een aanhoudend hoge toon. Voorzichtig stak ik mijn hoofd door de deur en keek omhoog: ook boven de deur zat geen wesp.

Op een stoel hing een lange broek, die ik liever aan had dan de korte broek die ik de vorige dag nog had gedragen. Missie 1 werd een snelle actie om, al om mij heen kijkend, de broek van de stoel te grissen. Op de gang deed ik hem aan, en vanaf de gang kon ik nog twee sokken vinden. Ik had nu in ieder geval geen blote huid meer.

Buiten begon het al echt licht te worden. Hij zat vast achter de gordijnen. Behoedzaam gaf ik een ruk aan de eerste. Geen reactie. Langzaam schoof ik hem opzij. Geen wesp, levend noch dood, geen wesp. Gordijn twee, een klap ertegen, geen reactie, en ook daarachter niet. Bij gordijn drie wist ik het zeker: hier zit hij achter. Maar ook dat bleek valse hoop. Ik opende de ramen, voor als ik hem zou vinden.

De lievelingsplek van gister was op de kast, boven de mappen. Net te hoog voor mij, ik kon er niet op kijken of de wesp daar misschien dood lag te zijn. Met mijn camera maakte ik een filmpje om te zien of hij er lag. Na drie keer filmen bleek de verdachte vlek gewoon een logo op een factuur in een van de mappen. Ook verder op de kast leek hij niet te liggen. Het bleef angstvallig stil, op het gepiep van de filmmuziek na.

Toen hoorde ik het: een knal uit de keuken, alsof iets ergens tegenaan vloog. En ja: de wesp was druk bezig met de tl-balk, daar wilde hij dolgraag heen. Van een ontspannen nacht was niets te merken: hij had er behoorlijk de stress in en wilde niets liever dan door de tl-balk naar buiten ontsnappen. Achter hem stond het raam wagenwijd open, maar de tl-balk gaf nu eenmaal meer licht.

Met een schoen om mijn hand en de kamerjas half voor mijn gezicht liep ik op het knopje op de tl-balk af. Een tik ertegen, en natuurlijk ging hij niet uit, nog eens, nee, nog eens, ja, de tl-balk was uit. En in minder dan een seconde besloot de wesp dan maar de andere lichtbron te volgen. Om 6:09 precies vloog de wesp de opgaande zon tegemoet.

Finland bevalt me veel meer dan Polen. Van beide talen versta ik geen drol, maar de Finnen spreken tenminste allemaal Engels. Bovendien kan je hier met de euro betalen en is het hier veel beter weer.

Tips voor wie naar Turku komt: huur een fiets en ga over het eiland Ruissalo rondjes fietsen. Op dit moment is het Ruisrock, hét popevenement van het jaar, een beetje het Lowlands van Finland, waardoor ik niet overal kon komen. Maar toch: er is meer dan genoeg eiland over waar je wel op mocht fietsen. Soms niet helemaal, want het leukste is om gewoon de wandelpaden te nemen. Die gaan op en neer en in bochtjes, en aangezien ik toch een mountainbike-achtige fiets had meegekregen van de verhuur, ging ik maar gelijk met Nightwish op door de bossen racen. Dat is echt Finland.

Voor vandaag heb ik wat musea bezocht, te voet, zonder Finse hardrock. Voor 10 euro kan je een hele dag een fiets huren, maar nog geen twee musea in, zelfs niet met studentenkorting. Bij de ene mocht ik voor 4 in plaats van 5 naar binnen, bij de ander voor 7 in plaats van 8. Het moeten wel goede musea zijn geweest, denk je dan. Welnu.

Allereerst ben ik naar het Luostarinmäen käsityöläismuseo geweest. Het is een verzameling houten huisjes die elk een eigen ambacht vertegenwoordigen. Turku is de oude hoofdstad van Finland, tot het rond 1800 voorbijgestreefd is door Helsinki. Sinds 1812 is Helsinki officieel de hoofdstad, maar het laatste duwtje voor Turku was in 1827, toen de stad door brand verwoest werd en de universiteit ook werd overgeplaatst naar Helsinki. (De huidige universiteit van Turku stamt uit 1920.)

Zoals alle grote steden in die tijd is ook Turku dus rond 1800 door brand verwoest. Het is waarschijnlijk het antwoord op de vraag die ik me al de hele tijd stelde: als dit een Middeleeuwse stad is geweest, waarom zijn alle straten in het centrum dan zo recht? En: waar zijn alle oude huizen dan? Nou, die waren dus van hout en zijn allemaal afgebrand, op die in het ambachtsmuseum na. Buiten dat is er niet zo heel veel te zien, niet genoeg dat ik denk: dat waren 4 goed besteedde euro's. Maar, dat kan aan mijn gebrek aan historiehysterie liggen.

Wat wel weer heel indrukwekkend was, was het Aboa Vetus & Ars Nova museum. In de kelder was een doorlopende tentoonstelling van de resten van het oude Turku – ze hebben het museum gewoon bovenop de opgravingen gezet. Het was allemaal lekker interactief opgezet, echt zo'n museum waar je als een klein kind uit Turku mee naartoe wordt gesleept door je school. Een beetje vreemd was het wel om de resten van een oude kapel te betreden en daar iemand compleet devoot te zien worden, met buiginkjes en al.

Boven hadden ze een tentoonstelling van moderne kunst, in het thema 'Mielen kuvioita', 'Patronen van de geest'. Het zag er allemaal heel gaaf uit. Helaas hielt het museum daarna opeens op: buiten deze twee tentoonstellingen had geen enkele eigen collectie of iets dergelijks, wat ik wel had verwacht na 7 euro (incl. studentenkorting). Helaas, maar de beide tentoonstellingen waren het al wel al bijna waard.

Daarna was echter het geld op dat ik maximaal aan een dagje musea bezoeken had willen besteden. De tip voor een dagje museaal Turku is dus: kies een ruim budget. Tot zo ver de tips weer voor vandaag.

Herinner je je het superhete weer van vorige week nog, die door de storm het land uit werd geblazen? Dat weer hangt nu in Finland. Hier in Turku is het zeker 10 graden warmer dan in Polen, wat je misschien niet zou verwachten voor zo'n noordelijk land. Dat het hier noordelijk ligt merk je ook aan het feit dat het nu 23:30 is, maar de zon nog niet onder.

De vlucht ging goed. Omdat ik na drie dagen Gdansk toch al best wel de hele stad had gezien en omdat het er vanochtend regenachtig en grimmig was, heb ik al om 12 uur de bus naar het station genomen, terwijl ik pas om 15:50 zou vliegen. Onderweg overwoog ik nog uit te stappen bij de plaatselijke IKEA, maar ik heb het niet gedaan.

In de bus vroeg de vrouw die naast me zat, drie haltes na de IKEA, of de bus wel langs het vliegveld kwam. Vreemd om opeens een Pool de weg te kunnen wijzen, maar ik herkende de weg van de heenreis en kon het dus bevestigen. Een ander meisje meende de naam Turku te horen en vroeg of ik daarheen vloog. Later bleek dat ze overal het woord Turku in verstond: bij alle omroepberichten wachtten we gespannen de Engelse versie af, want ze hoorde iets over Turku.

Ik ging dus naar Turku en zij ging naar Turku dus zijn we verder samengebleven tot we in Turku waren. Ze vertelde dat ze wel een Fin was, maar geen Fins sprak. Nauwelijks, haar Engels was veel beter. In Finland woont een Zweedse minderheid, die vooral in het westen van het land woont. In Helsinki spreekt bijna niemand Zweeds, maar in Oulo vrij veel mensen. In Turku, of Åbo zoals de Zweden zeggen, is Zweeds officieel op elke straathoek aanwezig. Vrijwel alle openbare aanduidingen, van straatnamen tot de wegwijsborden, zijn tweetalig. Ik vind het best handig, want van het Finse woord snap ik geen drol, maar het Zweedse woord is vaak wel herkenbaar.

Maar dit alles is dus alleen op de officiële kant: mijn reisgenote sprak eigenlijk alleen maar Engels met haar vriendinnen in het openbaar. Wanneer ze samen Zweeds praatten, kunnen ze op minachtende blikken rekenen, zei ze. In winkels bestelde ze ook liever in het Engels dan in het Zweeds en in café's was ze liever toerist dan thuis. Fins vond ze maar een vreemde taal.

Het is vreemd om te horen dat Zweeds hier als een inferieure taal wordt gezien. Naar ik heb begrepen zijn in Zweden zelf de Saami (met een taal verwant aan het Fins) altijd door de Zweden gezien als een vreemd volkje. Taal is zoals overal ook hier heel duidelijk een manier om te laten zien tot welke groep je behoort.

Zoals altijd geen WiFi in het hostel (het zal eens wel zo zijn). Morgen ga ik een fiets huren want ik ben totaal kapot van het hobbelen door Gdansk. Voordeel van vliegen: je wordt er moe van dus kan ik nu, ondanks het tijdsverschil van een uurtje, toch lekker slapen.

De stopzichten in Gdansk doen een dudeltje als ze op groen staan. Als ze bijna op rood gaan doen ze het dudeltje even kort en snel, met stiltes ertussen. Als ze op rood staan houden ze gelukkig hun mond. Het stoplicht stond op rood.

Naast me staat een man met een hond. Hij lacht vrolijk en roept Poolse zinnen naar me. Ik snap er niets van, want door de onuitspreekbaarheid van de woorden ben ik nog niet begonnen Pools proberen te leren.

'I'm sorry, I'm not from here,' is mijn veelgebruikte zin, waarna de meeste Polen doorlopen. De oude man blijft Poolse frasen werpen. Of toch niet? Ik merk dat het Duits is, maar met een zwaar accent. Met zijn handen begeleidt hij zijn woorden: dat ik zo lang ben.

Dat is het gesprek dat ik zo onderhand in alle talen kan voeren, hoe lang ik ben. Het is heel simpel, want je hebt er maar drie woorden voor nodig: twee, meter en drie. Twee meter drie. Sinds ik in Schotland ben geweest weet ik dat ik ook zes voet zes-en-zestig ben, maar dat hoeft gelukkig alleen in het Engels. 'Ja, ich bin zwei meter drei.'

Heel enthousiast roept hij zijn eigen lengte en begint hij over de jongeren die steeds groter worden. Ik knik en hum en glimlach me een weg door zijn betoog. Het melodietje begint, de stoplichten staan op groen. De man praat door en volgt mijn aanstalte om over te steken niet. In de verte klinkt een ambulance. Hij baant zich een weg door het verkeer en wil ook ons stoplicht kruisen. De man en ik blijven staan kijken. Het melodietje stopt en de auto's gaan weer rijden.

Nu we toch nog een stoplicht wachten besluit ik hem te vragen waar het dichtsbijzijntste station is. 'Darf ich Sie etwas fragen? Wo ist der Bahnhof?' Het mannetje is helemaal in zijn humeur en wijst alle kanten op, maar uiteindelijk naar de overkant van de straat. Hij begint over de 'Straßenbahn' die ze aan het verbouwen zijn in de straat waar de ambulance vandaan kwam. Ik knik, want ik had het gezien. 'Alles neu,' knikt de man en hij er is er maar wat blij mee.

Het stoplicht staat nog op rood en de oude man raakt nu echt op dreef. Met zijn handen gebaard hij wild dat alle auto's door moeten rijden. 'Geht, geht,' met een glimlach op zijn gezicht. Het is alsof hij met zijn hand een beekje tot een snelstromende rivier peddelt. Met zijn andere hand houdt hij steeds zijn hond in bedwang.

De lichten gaan op groen en de geluiden klinken weer. 'Komm, komm,' zegt de man, en gebaart naar de overkant. Hij weet de weg naar een andere halte van de tram, die wel naar het station gaat. 'Alles neu.'

'Das ist ein Teckel-hund,' zegt hij trots als hij op zijn hond wijst.

Ik knik met een glimlach en begin aan een zin die probeert uit te leggen dat wij thuis nu ook een hond krijgen, maar daarin niet op tijd slaagt.

'Sieben jaren alt ist sie!' roept hij uit terwijl hij me aankijkt. 'Und sie küst mich.' Met zijn handen maakt hij likkende bewegingen over zijn wangen. Ik verdrijf de beelden van het hondje en de man samen en probeer opnieuw de zin te lanceren.

'Nein nein,' trekt de man de hond verder, die net een poot optilt om te plassen. Ze mag niet plassen, zegt hij geloof ik. Ik vraag me af of vrouwelijke hondjes ook hun poot optillen.

We zeggen verder niet veel als we langs flatgebouwen lopen. Wel krijgt de hond veel commentaar, soms in het Duits en soms in het Pools. Ze wil een flat in, ze wil aan een vuilnisbak ruiken, ze wil tegen een auto plassen. Ik kijk om mij heen en zie een Gdansk dat ik de afgelopen dagen nog niet heb gezien: de straten waar ik niet zomaar in zou lopen, de wijken met flats en het dagelijks leven. De betonnen flats beantwoorden aan mijn beeld van hoe Oost Europa eruit ziet, maar lijken minder kil dan op tv. Hier wonen ook mensen.

Ik vraag me af waar de man me mee naartoe neemt. Ik probeer me te herinneren hoe vaak we links en rechts zijn gegaan, maar dat weet ik niet meer. Vooralsnog zijn hier wel mensen op straat. Zolang ik nergens naar binnen ga, komt het goed.

Als de hond een winkel in wil zie ik een eindje verderop een tram rijden. Trots wijst de man erop.

'Nach der Bahnhof!'

Ik knik en glimlach. Eigenlijk wilde ik helemaal niet met de tram naar het centraal station van Gdansk, maar gewoon naar het dichtsbijzijnde station. Vanaf daar rijden metro-achtige stoptreinen naar het centraal station, en voor die treinen heb ik al een kaartje.

Bij de oversteekplaats naar de tramhalte staan we even stil. De man biedt mij een hand aan die ik schud. 'Dank, vielen dank,' zeg ik zo vriendelijk en vrolijk mogelijk. Hij straalt en zegt dat het niets was. Ik maak de fout om 'bye' tegen de hond te zeggen, maar herstel door 'tschüs' tegen hem te zeggen. Voor de vorm stap ik in de tram.

De trein naar het toeristische badplaatsje Hel was heel heet, vond ik. De trein terug van het humoristische schiereiland was echter veel erger. Ik kwam tien minuten van te voren aan op het station, zodat ik wat speling had om hem te vinden. Aangezien ik nog steeds geen chocola kan maken van het Pools, neem ik voor alle zaken extra de tijd om het uit te zoeken. (Op dit moment ken ik één Pools woord, 'g?awny', wat je uitspreekt als 'gwavnie' en ook kan worden vervoegd naar 'g?awna'. Het betekend zoiets als 'belangrijkste', want het stond in het hostel op de meterkast en de grootste stations van alle plaatsen hier heten zo.)

Maar de trein stond dus tien minuten van te voren al helemaal vol met mensen. Echt vol. Twee dikke Duitsers hadden hun fietsen niet meer in de daarvoor bestemde rekken kunnen plaatsen, omdat er (waarschijnlijk geen Duits sprekende) Polen op de stoeltjes zaten. In Polen hangen ze hun fietsen met het voorwiel in de trein, zodat ze rechtop komen te staan. Superhandig, maar dan moeten mensen dus niet de klapstoeltjes bezet houden. Enfin, terwijl ik dacht van: och, ik pas er nog wel bij, dachten alle mensen die tien minuten lang dat ze er ook nog wel bij konden. Het resultaat was veel geprop en het vooruitzicht om minstens een uur niet te kunnen zitten. Mijn hoop op verlichting werd de grond in geboord toen er op de stationnetjes waar we stopten steeds twee mensen uitstapte en weer tien mensen naar binnen wilden. Waarschijnlijk gaat de trein maar één keer per uur, want iedereen verkoos de overvolle trein boven op de volgende wachten. Ik had de reis van te voren al helemaal uitgestippeld via internet, dus ik zou het niet weten. Dichter en dichter werd de mensenmassa, zoals ik in Nederland maar weinig ben tegengekomen. Verlichting kwam gelukkig op station Jastarnia, halverwege het schiereiland, waar een aardige hoop mensen de trein wilde verlaten. In het heen en weer geschuif zag ik kans om 'darf ich bitte, danke' even aan de andere kant van de Duitse fietsers terecht te komen. Daar kon ik de rest van de reis in ieder geval op de grond zitten. Uiteindelijk werd het helemaal geweldig toen iedereen er in W?adys?awowo uit wilde (daar begint het vasteland weer) en ik een zitplaats naast een stopcontact vond. Toen de trein op Gdynia G?owna stopte ben ik nog even Gdynia in geweest en heb daar een Engels boek gevonden, en dus ook gekocht. Het betreft Murakami, die ik toch eens wilde lezen, maar nu dus in het Engels ga proberen. Het is hard nodig, want ondanks mijn rantsoeneringen ben ik al bijna door _Echte slechte mensen_ heen. Zó veel is er nu ook weer niet te zien in Gdansk in je eentje, vooral met de avonden weet ik me niet goed raad. Vandaag wilde ik in Sopot kijken en op de terugreis even stoppen bij Gdansk Wrzeszcz, of hoe je dat ook mag uitspreken. Gdansk blijkt dus namelijk veel groter te zijn dan het oude centrum, en als ik het goed heb is er in Wrzeszcz ook het een en ander te beleven. Sopot is de badplaats tussen Gdansk en Gdynia in, die samen een soort driestad vormen. Ook dat zag er gister vanuit de trein wel goed uit.